Եթե գիրքն ընթերցելիս ընթերցողն զգում է թարգմանչի ներկայությունը, ուրեմն թարգմանությունն արհեստական է, ոչ պրոֆեսիոնալ:
ՄԱՐԻԱ ԱՎԱԳՅԱՆ
ArmeniaON, հունիսի 4. Ժակլին Մինասյանը վաստակաշատ թարգմանիչ է, դասախոս, բանասիրական գիտությունների թեկնածու, ԵՊՀ և ՀՌՀ դոցենտ, ֆրանսերենի փայլուն մասնագետ:
Նա իր ստեղծագործական ուղին սկսել է շատ վաղուց. մեկ տասնյակից ավելի վավերագրական ֆիլմեր է թարգմանել Հանրային հեռուստաընկերության համար: Երկար տարիներ կատարել է տարբեր բնագավառներին վերաբերող, բայց հիմնականում իրավաբանական թարգմանություններ:
Այսօր հայ ընթերցողին նա ներկայանում է որպես Էմանուել Մակրոնի «Հեղափոխություն» և Ազնավուրի «Կյանքից կառչած» գրքերի թարգմանությունների հեղինակ:
– Ի՞նչ է Ձեզ համար թարգմանությունը՝ աշխատանք, թե՞ արվեստ:
– Ինձ համար դա, անկասկած, ստեղծագործություն է, նույնիսկ արվեստ, որտեղ երևում է նաև թարգմանչի ճաշակը:
– Ի՞նչ եք կարծում, թարգմանությունը պետք է ստեղծագործության հայելային արտացոլո՞ւմը լինի, թե՞ հասանելի վերարտադություն:
– Կարծում եմ՝ մատչելի վերարտադրություն, քանի որ ինձ համար ամենակարևոր խնդիրը տվյալ ստեղծագործությունը ընթերցողի լեզվամտածողությանը հարմարեցնելն է, նրան հասանելի դարձնելը: Իսկ դա հեշտ գործ չէ: Թեպետ կարծում եմ, որ թե՛ Մակրոնի, թե՛ Ազնավուրի գրքերի դեպքում դա մեզ հաջողվել է: Ասում եմ մեզ, որովհետև Էմանուել Մակրոնի ««Հեղափոխություն». սա մեր պայքարն է հանուն Ֆրանսիայի» գիրքը թարգմանել եմ ժամանակակից հայ մեդիայի ճանաչված դեմքերից մեկի՝ լրագրող Արտակ Հերիքյանի և իմ գործընկերուհի, դոցենտ Հասմիկ Գրիգորյանի հետ, իսկ Շառլ Ազնավուրի «Կյանքից կառչած» գիրքը թարգմանել ենք ես ու Արտակը: Իսկ հաջողված են, որովհետև շատ ընթերցողներ հավաստիացնում են, որ դրանք ընթերցվում են այնպես, կարծես հենց հայերեն էլ գրված են եղել: Դա ամենաբարձր գնահատականն է թարգմանչի համար:
– Ինչպե՞ս որոշեցիք թարգմանել Շառլ Ազնավուրի գիրքը: Ի՞նչ նշանակություն ունի Ձեզ համար այդ թարգմանությունը:
– Ես արդեն ասացի, որ միայնակ չեմ թարգմանել Ազնավուրի ինքնակենսագրական գիրքը: Այն թարգմանելու գաղափարը ծագել էր հենց Մակրոնի գրքի թարգմանությունից հետո, երբ մի օր Արտակ Հերիքյանը, որը, ի դեպ, իմ ուսանողն է եղել, ինձ առաջարկեց միասին թարգմանել Շառլ Ազնավուրի վերջին գիրքը: Ասաց, որ այն լավագույն նվերը կլինի մեր մեծ հայրենակցի ծննդյան 95֊ամյակի առթիվ: Առաջարկն արվել էր «ՆյուՄեգ» հրատարակչության կողմից: Ինձ համար դա մեծ պատասխանատվություն էր:
– Թարգմանության ընթացքում եղե՞լ են դժվարություններ, ինչպե՞ս հաղթահարեցիք դրանք:
– Իհարկե, մեծ ոգևորությամբ և սրտի թրթիռով էի աշխատում. հարկավոր էր մեծն մաեստրոյին արժանի թարգմանություն անել: Աշխատանքն առանձնանում էր նաև նրանով, որ Ազնավուրի վերջին ինքնակենսագրական գիրքն էր և լի է հեղինակի հոգեկան ու զգացական խոր ապրումների, հուզիչ պահերի, երջանիկ հանդիպումների նկարագրոթյուններով, ինչը հարկավոր էր հասցնել ընթերցողի սրտին:
Թարգմանությունը հետաքրքիր էր նաև նրանով, որ գրքի արձակ տեքստն ուղեկցվում է Ազնավուրի գրչին հատուկ խոր ու միաժամանակ շատ հուզառատ չափածո ստեղծագործություններով, որոնց թարգմանությունը նույնպես որոշակի դժվարություն էր ներկայացնում:
– Մի փոքր պատմեք, խնդրում եմ, Էմանուել Մակրոնի գրքի թարգմանության մասին:
– Էմանուել Մակրոնի «Հեղափոխություն. սա մեր պայքարն է հանուն Ֆրանսիայի» գիրքը թարգմանել ենք ՀՀ կառավարության պատվերով, Ֆրանկոֆոնիայի տասնյոթերորդ գագաթնաժողովին ընդառաջ, որը տեղի ունեցավ 2018 թվականի հոկտեմբերի 11-12-ը Երևանում: ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն այն նվիրեց այդ առիթով Երևան ժամանած հեղինակին՝ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնին: Այդպիսի իրադարձությունը պատիվ է բերում ցանկացած թարգմանչի:
– Առհասարակ ինքը՝ թարգմանիչը, եթե, իհարկե արդեն իսկ ճանաչված արվեստագետ չէ, մնում է, այսպես ասած, ստվերում… Ինչպե՞ս էր Ձեր դեպքում:
– Ինձ համար կարևորը գործընթացն է, որը չափազանց հետաքրքրում և ոգևորում է ինձ, իհարկե, պայմանավորված նրանով, թե ինչ եմ թարգմանում: Բայց սովորաբար թարգմանում եմ այն, ինչ ինձ դուր է գալիս: Իսկ ինչ վերաբերում է ստվերում մնալուն, այդպես էլ պետք է լինի, եթե գիրքն ընթերցելիս ընթերցողը զգա թարգմանչի ներկայությունը, ուրեմն, ըստ իս, թարգմանությունն արհեստական է, ոչ պրոֆեսիոնալ:
– Ֆրանսիան հրաշալի դասական գրականության երկիր է: Ի՞նչ եք կարծում, թարգմանչական գրականությունը և, առհասարակ, գրականությունը, որ կարծես վերջին տարիներին մոդայիկ չեն, նորից կհետաքրքրե՞ն ընթերցողին:
– Այո, Ֆրանսիան դասականներով հարուստ երկիր է և՝ ոչ միայն դասականներով: Ֆրանսիական գրականությունը լի է նաև նոր անուններով: Նկատենք, որ այս առումով թարգմանչական հարուստ նյութ կա, ինչը, համոզված եմ, կընդլայնի ընթերցասերների շրջանակը: Սակայն հարկավոր է խնամքով ընտրել թարգմանվող ցանկացած ստեղծագործություն, հարկավոր է ճաշակ թելադրել հայ ընթերցողին, կրթել նրան: Ինչ վերաբերում է թարգմանված գործերի պահանջված լինելուն, դժվար է չնկատել, որ այժմ արդեն այդ պահանջարկի առումով մեծ առաջընթաց է նկատվում:
– Ստեղծագործական ի՞նչ պլաններ ունեք:
– Ստեղծագործական պլանների մասին այս պահին նախընտրում եմ չխոսել, դրանք դեռևս սաղմնային վիճակում են:
– Ո՞րն է Ձեր առաջնային նպատակը:
– Իմ նպատակը թե՛ որպես դասախոս, թե՛ որպես թարգմանիչ իմ գործունեությամբ մեր երկիրն ավելի լավը դարձնելն է:
– Լեզուների իմացությունը հարստացնում է մարդուն… Համարո՞ւմ եք Ձեզ հարուստ մարդ:
– Այո, համաձայն եմ, որ լեզուների իմացությունը հարստացնում է մարդու գիտելիքները, ինչը բարձրացնում է մարդուն, անխոցելի է դարձնում նրան:
